του Σωκράτη Παπαχατζή
Δίπλα στη διαδικασία «σχετικοποίησης» που διέπει το δημόσιο διάλογο, μπορείς να διακρίνεις, σε αρμονική συνύπαρξη μαζί της, μια ακαμψία στην προσέγγιση κάποιων θεμάτων. Τα τελευταία βρίσκονται στην κορυφή μιας ατζέντας, υπαγορευμένης από «αόρατους κύκλους», δίκην μονολίθου. Το φαινόμενο θα μπορούσε να οριστεί ως «αντικομφορμισμός στα επουσιώδη, άκρατος κομφορμισμός στα ουσιώδη». Υπάρχουν, ας πούμε, οι «επιστήμονες» αφενός, και οι «σκοταδιστές» – «κήρυκες του ανορθολογισμού» αφετέρου, διαχωρισμός που παρακάμπτει, ανάμεσα σε πολλά άλλα, τη διπλή ιδιότητα του Isaac Newton αυτοπροσώπως, ως επιστήμονα και …αλχημιστή. Για να μη μιλήσουμε για το πόσο «ορθολογική» είναι η ίδια η πίστη στην επιστήμη.
Κατά αναλογία, υπάρχουν επίσης, οι «δημοκρατικοί πολίτες» απ’ τη μια και οι «φασίστες» [ – «ρατσιστές», «εθνικιστές» κτλ.] απ’ την άλλη, σε μια διαδικασία κάθετου διαχωρισμού και πλήρους αδυναμίας επικοινωνίας μεταξύ τους. Οι εποχές των ομηρικών μαχών Πλεύρη – Ραφαηλίδη [’90s – ’00s] φαντάζουν σαν το βασίλειο μιας διαλεκτικής Ουτοπίας. Πριν ακόμα από το χαστούκι του Κασιδιάρη στην Κανέλλη, είχαμε βυθιστεί στην εποχή του «Ή εμείς ή αυτοί», του virtual signalling και του character assassination.
Μια από τις παρενέργειες του φαινομένου είναι ότι ο «δικός μας άνθρωπος» πρέπει παρουσιάζεται άσπιλος, σε μια διαδικασία που χρωστά πιο πολλά στην τέχνη της αγιογραφίας, παρά σ’ εκείνη της παρουσίασης.
Διαβάζω το κείμενο του Γιώργη Γιατρομανωλάκη στο in.gr, για την στάση του Σεφέρη απέναντι στην απριλιανή δικτατορία – επ’ ευκαιρία της «επετείου» της. Το κείμενο είναι διαφωτιστικό της συγκεκριμένης περιόδου, ως προς τη δυσφορία του ποιητή ενάντια στη Χούντα, με στοιχεία πέρα απ’ τη γνωστή δήλωση του ‘69.
Εκείνη που αφήνεται αφώτιστη, εύλογα ίσως, ως εκτός εμβέλειας του κειμένου, είναι η περίοδος της δικτατορίας Μεταξά. Ο Γιώργος Σεφέρης στην περίοδο 1938 – 1941 υπηρέτησε ως διευθυντής στη Διεύθυνση Ξένου Τύπου, του Υπουργείου Τύπου και Τουρισμού. Κάποιοι έχουν ισχυριστεί ότι συμμετείχε στη λογοκρισία που ασκούσε το καθεστώς επί του τύπου. Κάποιοι άλλοι, φυσικά και ο ίδιος, το απορρίπτουν. Ανεξάρτητα όμως απ’ αυτό, η ίδια η συμμετοχή ως υψηλόβαθμου αξιωματούχου στην μεταξική κυβέρνηση, με τι άλλο ισοδυναμεί παρά με στήριξή της; …
Το τελευταίο που με ενδιαφέρει, [ελπίζω πως] εννοείται, είναι να …τρώσω το κύρος ενός ποιητή που αγαπώ. Αντίθετα, λέω το αυτονόητο: οι «άγιοι» και οι «αναμάρτητοι» στην αληθινή ζωή είναι είδος ανύπαρκτο. Κι ακόμα κι αν υπάρχουν, είναι μάταιο να τους αναζητεί κανείς ανάμεσα στους «μεγάλους άνδρες».
Δεν είναι λίγοι οι μεγάλοι του 20ου αι. που υπέκυψαν στη «γοητεία» του φασισμού ή δείχτηκαν ανεκτικοί απέναντί του: ο Μάρτιν Χάιντεγκερ, ο Ρίχαρντ Στράους, ο Σαλβαντόρ Νταλί, ο Κνουτ Χάμσουν, ο Έζρα Πάουντ, για να αναφέρω κάποιους μόνο. Προ δωδεκαετίας, ένας ακόμα συγγραφέας, ο Γκίντερ Γκρας, βρέθηκε αντιμέτωπος με την κοινωνική κατακραυγή, μετά την αποκάλυψη της εφηβικής συμμετοχής του στα Waffen SS…
Η φήμη των ανθρώπων αυτών διασώθηκε εκ του ότι ήταν ήδη εδραιωμένη πριν την πολιτική τους περιπέτεια, αλλά και γιατί, παρά τις αντιξοότητες, κάποιοι κανόνες λογικής και μετριοπάθειας συνέχιζαν να διέπουν το δημόσιο χώρο…
Ο Γιώργος Σεφέρης, έως και την εποχή του Νόμπελ, είχε γύρω του, κυρίως, εχθρούς. Όσοι απ’ τον «απλό κόσμο» τον ήξεραν, αναφέρονταν σ’ αυτόν ως …στιχουργό του Μίκη Θεοδωράκη. Ούτε να σκέφτομαι δεν θέλω τι θα του είχε συμβεί, έτσι και υπήρχαν τότε το διαδίκτυο, τα αποκαλυπτικά sites και τα social media.
ΚΩΣΤΑΣ Δ. ΚΑΒΒΑΘΑΣ 