Έρχεται το τέλος της λιτότητας!

Του Peter Tchir (MW)

Μία μεγάλη πληθώρα πολύ μικρών πραγμάτων φαίνεται ότι συμβάλλουν στην αντοχή της αγοράς, αλλά υπάρχει επίσης η πεποίθηση πως τελικά η Γερμανία «έχει λάβει το μήνυμα».

Η Γερμανία τελικά πρόκειται να υπαναχωρήσει των απαιτήσεών της για επιπρόσθετη λιτότητα.

Το πρώτο ερώτημα είναι: Ποιός είναι ο ορισμός της λιτότητας; Προγράμματα που παρέχουν σήμερα χρήματα τα οποία επανακυκλοφορούν ταχέως στην οικονομία επειδή απευθύνονται σε κόσμο για να καλύψει τις βασικές ανάγκες διαβίωσής του, δεν πρέπει να κόβονται. Όταν περικόπτονται, μιλάμε για μία κακή λιτότητα.

Σε γενικές γραμμές η αύξηση των φόρων είναι ενδεχομένως επίσης μία μορφή κακής λιτότητας, αλλά τι γίνεται στην πραγματικότητα όταν προσπαθεί το κράτος να εισπράξει φόρους από εκείνους που αποφεύγουν να τους πληρώσουν; Τα σχέδια για τη μείωση των μακροπρόθεσμων ωφελειών πρέπει να μην σταματήσουν καθώς είναι και το ελάχιστο κόστος για την οικονομία αλλά ταυτόχρονα είναι και απαραίτητα για οποιαδήποτε μακροπρόθεσμη λύση. Έτσι, ενώ η «λιτότητα» αν και δεν έχει αποφέρει τα αναμενόμενα αποτελέσματα, ορισμένες εκφάνσεις της πρέπει να διατηρηθεί για να υπάρξει και η παραμικρή ελπίδα ότι η κατάσταση μπορεί να αντιστραφεί στο μέλλον.

Το δεύτερο, και πιο σημαντικό ερώτημα είναι: Γιατί κάθε λογικός άνθρωπος πιστεύει πως οι δαπάνες που αποσκοπούν στην ανάπτυξη θα τελεσφορήσουν; Ας κάνουμε έστω για λίγο μία παύση και να σκεφτούμε. Πώς δημιουργήθηκαν μαζικά όλα αυτά τα ελλείμματα; Όλες οι δαπάνες έγιναν επιπόλαια; Δε νομίζω. Ένα μέρος αυτών των δαπανών είχε ως στόχο τη δημιουργία ανάπτυξης σε ορισμένους τομείς. Απλά, είναι πολύ δύσκολο να πετύχουμε την ανάπτυξη.

Εάν ο σκοπός της οποιασδήποτε δαπάνης σε παγκόσμια κλίμακα ήταν η ανάπτυξη, η αμερικανική οικονομία που θεωρείται ο «βασιλιάς» του καταναλωτισμού και άρα των μαζικών δαπανών θα βίωνε μία αύξηση του ΑΕΠ παρόμοια – αν όχι ίση – με την αντίστοιχη της Κίνας. Δεν είναι τόσο εύκολη η μετάβαση στην ανάπτυξη. Είμαι σχεδόν βέβαιος ότι τα χρήματα που διοχετεύτηκαν για το “Solyndra”, διατέθηκαν επειδή υπήρχε μία πραγματική πεποίθηση ότι ενδεχομένως ήταν μια καλή επένδυση που θα έφερνε ανάπτυξη ανάπτυξη. Η περίπτωση της General Motors θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως παράδειγμα, αλλά δεν είμαι πεπεισμένος ότι οι κρατικές δαπάνες πέτυχαν περισσότερο από ό,τι θα πετύχαιναν τα ιδιωτικά κεφάλαια στην εκδοχή μίας πραγματικής πτώχευσης .

Ο ενθουσιασμός για «τις δαπάνες που προκαλούν ανάπτυξη» συνεπαίρνουν σχεδόν το ανθρώπινο μυαλό, επειδή εναντιώνονται στην προϊστορία που θέλει τις κυβερνήσεις να αδυνατούν να επιτύχουν την πραγματική ανάπτυξη. Αλλά, υπάρχει και μία πλευρά του όλου ζητήματος που φαίνεται ότι βγάζει κάποιο νόημα τουλάχιστον από πλευράς Wall Street.

Έτσι, το τελικό ερώτημα είναι: Ποιος θα χρηματοδοτήσει όλες αυτές τις δαπάνες; Και αυτός είναι και ο πραγματικός λόγος που η Wall Street ενθουσιάζεται με τις δαπάνες που αφορούν την ανάπτυξη.

Εάν η Ισπανία ανακοίνωνε μια νέα μεγάλη εκστρατεία δαπανών, θα πίστευε πραγματικά κανείς ότι θα μπορούσε να «λειτουργήσει»; Τι θα έκαναν οι Ισπανοί; Θα έφτιαχναν και άλλα σπίτια για να τονώσουν την αγορά της οικοδομής; Πώς θα βοηθούσε κάτι τέτοιο όταν η διαφαινόμενη φούσκα στην αγορά των ακινήτων είναι μέρος του προβλήματος; (στην πραγματικότητα έχει σκάσει η φούσκα, απλά δεν έχει ανακοινωθεί επίσημα και από τις τράπεζες).

Οι απογοητευμένοι επενδυτές – καθώς θα λάβουν επιτόκιο μόνο 4,75% από τον πενταετή δανεισμό τους προς το κράτος – θα στηνόντουσαν στην γραμμή για να πάρουν σειρά προκειμένου να αγοράσουν όλο το κρατικό χρέος σκεπτόμενοι τα κίνητρα που απορρέουν από τις δαπάνες; Και πάλι δε νομίζω.

Αγοράζοντας νέο χρέος σε ένα περιβάλλον όπου οι χώρες αισθάνονται ελεύθερες να δαπανούν χρήματα και να έχουν ελλείμματα, επειδή η λιτότητα που εφαρμόζεται είναι αναποτελεσματική, θα αποτρέψουν μόνο την είσοδο των ιδιωτικών κεφαλαίων. Έτσι, οι παγκόσμιες κεντρικές τράπεζες του κόσμου θα πρέπει να πρωτοστατήσουν εκ νέου και να προβούν σε νέες χρηματοδοτήσεις. Δεν νομίζω ότι κάτι τέτοιο είναι καλό, αλλά μπορώ να καταλάβω γιατί μερικοί το κάνουν, καθώς οι στόχοι τους από οικονομικής άποψης είναι εντελώς ιδιοτελείς.

Η πραγματικότητα είναι ότι οι δαπάνες δεν λύνουν κανένα πρόβλημα. Απεναντίας όσο περισσότερες είναι οι κρατικές δαπάνες τόσο μεγαλύτερο θα είναι και το χρέος της χώρας χωρίς να υπάρξει βελτίωση της οικονομίας. Το να αρθούν τα – μακροπρόθεσμου χαρακτήρα – μέτρα λιτότητας, ο δείκτης του δημοσίου χρέους ως προς το ΑΕΠ θα φαντάζει όλο και πιο τρομακτικός. Η αναδιάρθρωση θα πρέπει τελικά να γίνει μαζικά.

Δεν είναι τυχαίο ότι στις ΗΠΑ το δημόσιο χρέος χρηματοδοτείται από θεσμικούς παράγοντες. Το σχέδιο είναι να εγκαταλείψουν πιο εύκολα οιεπενδυτές το ευρώ.

Για παράδειγμα, ένα ιταλικό συνταξιοδοτικό πρόγραμμα έχει τόσο το ενεργητικό του όσο και το παθητικό του στην Ιταλία. Η επιστροφή της χώρας στη λιρέτα, καθιστά τη διαχείριση του χρέους – ιδιαίτερα σε μία κατάσταση όπως η σημερινή – εφικτή. Όντως, τα ιταλικά ομόλογα μετατρέψιμα σε λιρέτες μπορούν να μεταθέσουν την εμπορευσιμότητά τους σε χαμηλότερα επίπεδα λόγω της υποτίμησης του εθνικού νομίσματος. Ωστόσο, την ίδια στιγμή οι αποδόσεις αυτών των προγραμμάτων στη λήξη τους θα είναι λιγότερης αξίας λόγω και πάλι της εν λόγω υποτίμησης.

Το ίδιο ισχύει και στον τραπεζικό τομέα. Οι επιχειρήσεις που δεν θα έχουν αυτήν την πολυτέλεια, καθώς οι πιο πολλές εμφανίζουν δραστηριότητα σε παγκόσμια εμβέλεια έχοντας τις έδρες τους σε όλο τον κόσμο. Παρ’ όλα αυτά, η τελευταία διαπίστωση μπορεί να εξηγήσει γιατί οι ιταλικές και οι ισπανικές επιχειρήσεις το μόνο που παρήγαγαν ήταν το χρέους. Έτσι, η επιστροφή των χωρών στα εθνικά τους νομίσματα θα έχει την μικρότερη επίδραση στην ευρωζώνη ειδικότερα στην περίπτωση που το δημοσιονομικό χρέος στο εσωτερικό της βρεθεί σε ακόμα υψηλότερα σημεία από τα τωρινά. Αυτή είναι η κατεύθυνση στις οποίες φαίνεται ότι κινούνται τόσο οι χώρες του ευρώ όσο και η ΕΚΤ. Μία κατεύθυνση η οποία δείχνει να είναι και η μοναδική πιθανή πραγματική λύση.

Η αναδιάρθρωση του χρέους από την άποψη της μείωσης των τοκομεριδίων, της πλασματικής μείωσης, και της επέκτασης του χρονικού σημείου ωρίμανσής του είναι επίσης κάτι το εφικτό. Αν οι χώρες έμαθαν κάτι από την Ελλάδα, αυτό είναι το να περιμένεις εδώ και πάρα πολύ καιρό περισσότερα χρήματα από την τρόικα παρά από τον ιδιωτικό τομέα για να σου διαγραφεί το χρέος, έτσι δε λύνεις το πρόβλημά σου ως χώρα.

Ένας λόγος που η ΕΚΤ δεν έχει ενεργοποιήσει το πρόγραμμά της μέσω της δευτερογενούς αγοράς, είναι ότι οι χώρες-μέλη της δεν είναι σίγουρες πόσα της χρωστάνε. Η ΕΚΤ έχει αποδείξει ότι δεν βοηθάει σε τίποτα για την αλλαγή της δυσμενούς δημοσιονομικής κατάστασης των κρατών της περιοχής της.

Έτσι, η εφαρμογή της πολιτικής «λιτότητα τώρα» αν και δείχνει πως πνέει τα λοίσθια, τουλάχιστον δεν δίνει και δείχνει και το δρόμο της οριστικής εξόδου από την κρίση. Η επιστροφή στα εθνικά νομίσματα ή η αναδιάρθρωση του χρέους θα είναι οι τελευταίες πράξεις του έργου.